Mehr als Musik: Das Deutsch-Griechische Jugendsinfonieorchester als kulturelle Brücke
Η ιδέα για την ίδρυση της Γερμανο-Ελληνικής Ορχήστρας Νέων προέκυψε κατά τη διάρκεια ενός διεθνούς προγράμματος που πραγματοποιήθηκε στην Κέρκυρα το 2022. Νέοι μουσικοί συμμετείχαν σε εργαστήρια μουσικής δωματίου που χρηματοδοτήθηκαν από το EUphoria Youth Lab. Την επόμενη χρονιά, το EUphoria Youth Lab —με τη συνεχή υποστήριξή του σε πρωτοβουλίες νέων— ανέλαβε την ίδρυση και τη σύσταση της πρώτης Γερμανο-Ελληνικής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων. Ο κύριος σκοπός της ορχήστρας είναι να δημιουργήσει έναν χώρο όπου νέοι μουσικοί από την Ελλάδα και τη Γερμανία μπορούν να ζουν και να συνεργάζονται μουσικά. Στόχος της είναι επίσης να προωθήσει την αμοιβαία πολιτιστική κατανόηση μεταξύ των δύο χωρών και να υποστηρίξει τη μάθηση και τη διεύρυνση των κοινωνικών και μουσικών οριζόντων των συμμετεχόντων. Το Graktuell.gr μίλησε με την Κέλλυ Μανούδη, ιδρύτρια και διευθύνουσα σύμβουλο της Γερμανο-Ελληνικής Συμφωνικής Ορχήστρας Νέων (DGjO) και διευθύνουσα σύμβουλο του EUphoria Youth Lab, σχετικά με την προέλευση και το όραμα της ορχήστρας.
Η Κέλλυ Μανούδη είναι η ιδρύτρια και διοικητική διευθύντρια της Ελληνογερμανικής Ορχήστρας Νέων (ΕΓοΝ – DGjO), καθώς και διευθύνουσα σύμβουλος του οργανισμού EUphoria Youth Lab, που εξειδικεύεται στο σχεδιασμό και την υλοποίηση διεθνών προγραμμάτων νεολαίας με επίκεντρο τον πολιτισμό και την ενεργό ευρωπαϊκή πολιτότητα.
Με σπουδές στην Αποκατάσταση και Συντήρηση Έργων Τέχνης, η Κέλλυ Μανούδη ξεκίνησε την επαγγελματική της διαδρομή στο χώρο του πολιτισμού, εργαζόμενη για πάνω από δώδεκα χρόνια σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, μεταξύ των οποίων και το Υπουργείο Πολιτισμού. Από το 2008 έως το 2016 εργάστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή, σε ρόλους εξυπηρέτησης κοινού και VIP υποστήριξης, όπου ήρθε σε άμεση επαφή με την παραγωγή και τη διαχείριση μεγάλων πολιτιστικών εκδηλώσεων.
Η σταδιακή εμπλοκή της σε ευρωπαϊκά προγράμματα κινητικότητας και ανταλλαγών νέων την ώθησε να στραφεί στον τομέα της διαχείρισης έργων (project management), αναλαμβάνοντας ενεργούς ρόλους σε ΜΚΟ, όπως η ELIX, αλλά και μέσω της ίδρυσης δύο οργανισμών: Hellenic Youth Participation (2014) και EUphoria Youth Lab (2018).
Το 2023 προχώρησε στην ίδρυση της Ελληνογερμανικής Ορχήστρας Νέων (ΕΓοΝ), την οποία και διοικεί μέχρι σήμερα. Από το 2022 δραστηριοποιείται αποκλειστικά στον σχεδιασμό, τον συντονισμό και τη χρηματοδότηση μουσικών προγραμμάτων για νέους, με στόχο τη δημιουργία καλλιτεχνικών κοινοτήτων που ξεπερνούν τα εθνικά και πολιτιστικά όρια.
Έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα σε σημαντικά διεθνή fora, όπως:
- World Forum for Democracy του Συμβουλίου της Ευρώπης (2014),
- UNESCO-UNEVOC στο Bonn (2017),
- και το European Youth Event στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο (2021), όπου συντόνισε καλλιτεχνικά εργαστήρια για νέους δημιουργούς.
Σπουδάζει Διαχείριση Πολιτισμικών Μονάδων στο ΕΚΠΑ και έχει ήδη ολοκληρώσει εκπαιδευτικά προγράμματα σε θέματα ευρωπαϊκής ιστορίας και πολιτισμού, διεθνούς διαπραγμάτευσης και διαμεσολάβησης (University of St Andrews), και πολιτιστικής διαχείρισης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Μιλάει άπταιστα Αγγλικά και Ισπανικά, έχει πολύ καλή γνώση Ιταλικών και Γαλλικών, ενώ έχει διακριθεί με βραβεία όπως το Greece Prestige Award (2020-2021) και τα Education Leaders Awards (2021).
Η πολυετής εμπειρία της σε τομείς όπως η διαχείριση ορχηστρικών περιοδειών, η διοργάνωση εκδηλώσεων, η οικονομική επίβλεψη έργων και η εκπαίδευση νέων ηγετών, της επιτρέπουν να λειτουργεί μεθοδικά και οραματικά σε κάθε της εγχείρημα.
- Θα θέλαμε να μας παρουσιάσετε την Ελληνογερμανική Συμφωνική Ορχήστρα Νέων. Πώς δημιουργήθηκε, ποιος είναι ο διευθυντής της, πόσα είναι τα μέλη της και σε τι αναλογία από κάθε μια χώρα; Πώς ανανεώνονται τα μέλη της Ορχήστρας;
Η Ελληνογερμανική Συμφωνική Ορχήστρα Νέων γεννήθηκε μέσα από μια ιδιαίτερη στιγμή συνεργασίας και έμπνευσης: κατά τη διάρκεια ενός διεθνούς προγράμματος μουσικής δωματίου που πραγματοποιήθηκε το 2022 στην Κέρκυρα, με τη συμμετοχή νέων μουσικών από την Ελλάδα και τη Γερμανία. Το πρόγραμμα αυτό οργανώθηκε και χρηματοδοτήθηκε από τον οργανισμό νεολαίας EUphoria Youth Lab, στο πλαίσιο της δέσμευσής του να ενισχύει την καλλιτεχνική πρωτοβουλία των νέων.
Η πολύτιμη εμπειρία εκείνου του πρώτου εργαστηρίου οδήγησε, την επόμενη κιόλας χρονιά, στη δημιουργία της πρώτης ελληνογερμανικής συμφωνικής ορχήστρας νέων – και πάλι με την αμέριστη στήριξη του EUphoria Youth Lab, ύστερα από προσωπικό μου αίτημα. Η ίδρυση της ορχήστρας αντανακλά την ανάγκη να χτίσουμε σύγχρονες, ζωντανές γέφυρες καλλιτεχνικής επικοινωνίας μεταξύ νέων από τις δύο χώρες, αξιοποιώντας τη μουσική ως εργαλείο αμοιβαίας κατανόησης και υπέρβασης των στερεοτύπων του παρελθόντος.
Σήμερα, η ορχήστρα αποτελείται από 40 νέους μουσικούς ηλικίας 18 έως 26 ετών, φοιτητές ή αποφοίτους ελληνικών και γερμανικών ανώτατων μουσικών ιδρυμάτων ή αναγνωρισμένων ωδείων σε αναλογία 50-50. Πέρα από το κύριο σώμα της συμφωνικής ορχήστρας, έχουν σταδιακά δημιουργηθεί και παράλληλα μουσικά σύνολα, όπως η Καμεράτα και το Σύνολο Χάλκινων Πνευστών (Brass Ensemble), δίνοντας έτσι τη δυνατότητα σε περισσότερους νέους μουσικούς να συμμετέχουν ενεργά.
Η δομή της ορχήστρας ακολουθεί τα πρότυπα μιας επαγγελματικής μουσικής οντότητας: διαθέτει τόσο καλλιτεχνική όσο και διοικητική διεύθυνση, οι οποίες συνεργάζονται στενά για τη χάραξη της καλλιτεχνικής και οργανωτικής στρατηγικής. Έχω την τιμή να έχω αναλάβει τη διοικητική διεύθυνση, ενώ μέχρι στιγμής, κάθε καλλιτεχνική περίοδος πλαισιώνεται από διαφορετικό καλλιτεχνικό διευθυντή ή διευθύντρια, γεγονός που προσφέρει στην ορχήστρα πολυφωνία ερμηνευτικών προσεγγίσεων και ευελιξία καλλιτεχνικού προσανατολισμού.
- Πώς επιλέγεται κάθε φορά το ρεπερτόριο για μια συναυλία; Επιλέγονται για συναυλίες έργα Γερμανών και Ελλήνων συνθετών ή το ρεπερτόριο προέρχεται κυρίως από το διεθνές κλασσικό ρεπερτόριο;
Το ρεπερτόριο κάθε συναυλίας επιλέγεται σε συνεργασία με τον καλλιτεχνικό διευθυντή, με γνώμονα την καλλιτεχνική πρόκληση, την εκπαιδευτική αξία, αλλά και τη θεματική της κάθε συνάντησης. Φυσικά, εντάσσουμε τακτικά έργα τόσο Ελλήνων όσο και Γερμανών συνθετών, αλλά δεν περιοριζόμαστε σε αυτά. Το διεθνές συμφωνικό ρεπερτόριο έχει τη θέση του στο πρόγραμμά μας, πάντοτε όμως με την πρόθεση να αναδείξουμε τους πολιτιστικούς μας δεσμούς.
- Πώς λειτουργεί η Ορχήστρα, εφ’ όσον τα μέλη της ζουν σε διαφορετικές χώρες; Πόσο εύκολο είναι να κάνουν κοινές πρόβες και να συντονίζουν το τελικό αποτέλεσμα ώστε να είναι άριστο;
Η Ορχήστρα λειτουργεί με τη μορφή «μουσικών περιόδων» – πρόκειται για εντατικά residencies διάρκειας 7-10 ημερών, που πραγματοποιούνται εναλλάξ στην Ελλάδα και στη Γερμανία. Κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων, τα μέλη διαμένουν και εργάζονται μαζί, μέσα από καθημερινές πρόβες, εργαστήρια μουσικής δωματίου και παράλληλες πολιτιστικές δραστηριότητες. Παρότι οι μουσικοί ζουν σε διαφορετικές χώρες, η κοινή γλώσσα της μουσικής αποδεικνύεται τελικά ισχυρότερη από οποιοδήποτε εμπόδιο.
Η υψηλή ποιότητα του τελικού αποτελέσματος εξασφαλίζεται αφενός από την προετοιμασία των μουσικών εκ των προτέρων στις χώρες τους και αφετέρου από την εντατική εργασία στη διάρκεια του residency, υπό την καθοδήγηση έμπειρων καθηγητών και αρχιμουσικών.
- Πέρα από τη δυσκολίες που σχετίζονται με τη γεωγραφική απόσταση, πόσο εύκολος είναι ο συντονισμός μιας ορχήστρας νέων με διαφορετικό γλωσσικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό background;
Ο αρχικός συντονισμός, πράγματι, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και ευαισθησία. Οι νέοι προέρχονται από διαφορετικά συστήματα μουσικής εκπαίδευσης, με διαφορετικές προσλαμβάνουσες και εμπειρίες. Όμως, η κοινή αγάπη για τη μουσική και η ανοιχτή διάθεση για μάθηση και συνεργασία λειτουργούν καταλυτικά. Αυτό που στην αρχή μοιάζει πρόκληση, μετατρέπεται σε πλεονέκτημα: η πολυφωνία γίνεται δημιουργικό εργαλείο και οι διαφορές προσφέρουν νέες προοπτικές.
- Επίσης, πόσο εύκολη είναι η αλληλοκατανόηση και η αμοιβαία αποδοχή; Πόσο επηρεάζουν τα μέλη οι αμοιβαίες προκαταλήψεις που δημιουργήθηκαν μεταξύ των δύο λαών κατά την οικονομική κρίση του 2010;
Η κρίση του 2010 δημιούργησε σίγουρα ρωγμές στην αντίληψη που έχουν οι δύο λαοί ο ένας για τον άλλον. Ωστόσο, μέσα από την προσωπική επαφή, τη συνεργασία και τη συνύπαρξη, αυτές οι προκαταλήψεις σταδιακά καταρρίπτονται. Οι νέοι μας έρχονται με προθυμία να γνωρίσουν και να κατανοήσουν – δεν κουβαλούν βαρίδια προκαθορισμένων αντιλήψεων. Έτσι, μέσα από την καθημερινότητα της Ορχήστρας, διαμορφώνεται ένα νέο μοντέλο σχέσης: βασισμένο στον σεβασμό, την εκτίμηση και την κοινή δημιουργία.
- Θα θέλαμε να μας μιλήσετε για τις πιο πρόσφατες συναυλίες της Ελληνογερμανικής Ορχήστρας Νέων στην Ελλάδα και την απήχηση που είχαν στο ελληνικό κοινό.
Η πιο πρόσφατη μας εμφάνιση στην Ελλάδα πραγματοποιήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία στην Αθήνα, στις 22 Δεκεμβρίου 2024, με την εορταστική συναυλία της Ελληνογερμανικής Ορχήστρας Νέων “Iuvenes Musici”. Η συναυλία φιλοξενήθηκε στον Ιερό Καθολικό Καθεδρικό Ναό του Αγίου Διονυσίου Αρεοπαγίτη, έναν χώρο ξεχωριστής ακουστικής και ιστορικής σημασίας για την πόλη.
Στο πρόγραμμα παρουσιάστηκαν δύο κορυφαία έργα του μπαρόκ: το Gloria του Antonio Vivaldi και αποσπάσματα από το Messiah του Georg Friedrich Handel, σε μια ερμηνεία που ανέδειξε την εσωτερικότητα αλλά και τη λαμπρότητα της εορταστικής περιόδου. Η συναυλία πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή της Χορωδίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και της χορωδίας Filii Notas, ενώ σολίστ ήταν η Ανίτα Σούση (σοπράνο) και η Βίλλυ Κυριακοπούλου (μέτζο σοπράνο). Τη μουσική διεύθυνση είχε η Μαρία Μπαζού και την καλλιτεχνική διεύθυνση της σεζόν ο Μιχάλης Οικονόμου.
Η ανταπόκριση του ελληνικού κοινού ήταν συγκινητική. Παρά το απαιτητικό ρεπερτόριο, η αίσθηση συμμετοχής, ενθουσιασμού και αποδοχής υπήρξε έκδηλη σε όλη τη διάρκεια της βραδιάς. Η είσοδος ήταν ελεύθερη, γεγονός που επέτρεψε σε ανθρώπους κάθε ηλικίας να βιώσουν μια σπάνια μουσική εμπειρία διεθνούς συνεργασίας και καλλιτεχνικής συνύπαρξης.
Και φέτος για πρώτη φορά, δίνουμε στο κοινό τη δυνατότητα να απολαύσει τη συναυλία και διαδικτυακά:
Η ζωντανή ηχογράφηση της συναυλίας είναι πλέον διαθέσιμη στο Spotify, προσφέροντας σε όλους την ευκαιρία να ξαναζήσουν ή να ανακαλύψουν αυτή τη μοναδική μουσική στιγμή:
Spotify Link
Η δράση υλοποιήθηκε με τη συγχρηματοδότηση του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος Νεολαίας (Deutsch-Griechisches Jugendwerk), που στηρίζει σταθερά την ελληνογερμανική ανταλλαγή νέων και τις πολιτιστικές συνέργειες.
- Θεωρείτε ότι η συνεργασία αυτή θα μπορούσε να αποτελέσει πρότυπο / μοντέλο και για άλλες παρόμοιες διμερείς ή πολυμερείς συνεργασίες στον χώρο των τεχνών; Γνωρίζετε , εάν είναι σε εξέλιξη σχέδια συνεργασιών νέων με τη Γερμανία και σε άλλους καλλιτεχνικούς τομείς (π.χ. θέατρο, κινηματογράφο, χορό κλπ);
Απολύτως. Η Ελληνογερμανική Ορχήστρα Νέων αποτελεί ήδη πρότυπο καλής πρακτικής για διακρατική πολιτιστική συνεργασία με εστίαση στους νέους και έχει ήδη εφαρμοστεί και σε άλλες ελληνικές ορχήστρες νέων οι οποίες προσκαλούν είτε νέους γερμανούς μουσικούς είτε ορχήστρες νέων από Γερμανία για κοινές συναυλίες. Το μοντέλο αυτό μπορεί να εφαρμοστεί φυσικά και σε άλλους τομείς όπως το θέατρο, ο χορός ή ο κινηματογράφος, όπου επίσης υπάρχει ανάγκη για διαπολιτισμική ζύμωση και συνεργασία. Γνωρίζουμε πως βρίσκονται σε εξέλιξη πρωτοβουλίες – τόσο μέσω του Ελληνογερμανικού Ιδρύματος Νεολαίας όσο και μέσω πολιτιστικών ιδρυμάτων – για τη σύσταση μικτών καλλιτεχνικών ομάδων νέων, οι οποίες ελπίζουμε ότι σύντομα θα έχουν και ανάλογη απήχηση.
9) Η Ελλάδα και η Γερμανία έχουν μια σύνθετη ιστορική σχέση, με οδυνηρές μνήμες, ιδιαίτερα από τον 20ό αιώνα. Κατά πόσο λαμβάνεται υπόψη αυτή η ιστορική διάσταση στο καλλιτεχνικό αφήγημα της ορχήστρας; Υπάρχουν έργα ή πρωτοβουλίες που επιχειρούν να χτίσουν γέφυρες συμφιλίωσης μέσα από τη μουσική;
Η ιστορική σχέση ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Γερμανία είναι πράγματι σύνθετη, και φέρει βαριά φορτισμένες μνήμες, ιδιαίτερα από τα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τις συνέπειες που ακολούθησαν. Στην Ελληνογερμανική Ορχήστρα Νέων, αυτή η ιστορική διάσταση δεν παραγνωρίζεται — αντίθετα, αποτελεί θεμέλιο στο καλλιτεχνικό μας αφήγημα, ακριβώς επειδή πιστεύουμε στη δύναμη της τέχνης να λειτουργεί ως γέφυρα, και όχι ως τοίχος.
Η ίδια η ύπαρξη της ορχήστρας είναι από μόνη της μια χειρονομία συμφιλίωσης: νέοι από δύο χώρες που κάποτε βρέθηκαν σε αντίπαλα στρατόπεδα, σήμερα συνυπάρχουν επί σκηνής, συνεργάζονται ισότιμα και συνδημιουργούν σε κλίμα αλληλοσεβασμού. Δεν ξεχνάμε το παρελθόν, αλλά το μετασχηματίζουμε σε μια κοινή μουσική γλώσσα, που χτίζει γέφυρες αμοιβαίας κατανόησης.
Σε καλλιτεχνικό επίπεδο, έχουμε φροντίσει να ενσωματώσουμε έργα με έντονο συμβολικό και ιστορικό χαρακτήρα, επιλέγοντας συνθέτες που φέρουν τη μνήμη του πολέμου, της απώλειας αλλά και της αναγέννησης.
10) Ένα τέτοιο διακρατικό μουσικό εγχείρημα προφανώς απαιτεί σημαντικούς πόρους για να λειτουργήσει. Ποιες είναι οι κυριότερες οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ορχήστρα σήμερα;
Η λειτουργία μιας διακρατικής συμφωνικής ορχήστρας νέων όπως η δική μας απαιτεί πολυεπίπεδη και σταθερή οικονομική στήριξη, καθώς δεν περιορίζεται μόνο στις καλλιτεχνικές δραστηριότητες, αλλά περιλαμβάνει και οργανωτικές, εκπαιδευτικές και διαπολιτισμικές συνιστώσες.
Οι κυριότερες οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε σήμερα αφορούν κυρίως:
- Τα έξοδα μετακίνησης και διαμονής των μουσικών, που ζουν σε διαφορετικές πόλεις και χώρες.
- Την κάλυψη του κόστους των εντατικών εργαστηρίων, προβών και συναυλιών, που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο σε διαφορετικές πόλεις.
- Τις αμοιβές και την τεχνική υποστήριξη για τους μαέστρους, καθηγητές, συνεργάτες παραγωγής και καλλιτεχνικούς συντελεστές.
- Την ενοικίαση αιθουσών, οργάνων, εξοπλισμού, αλλά και την επαγγελματική ηχογράφηση ή βιντεοσκόπηση των συναυλιών.
- Τέλος, πολύ σημαντική είναι η επένδυση στην επικοινωνία και προβολή του έργου μας, ώστε να διατηρούμε ενεργό το ενδιαφέρον του κοινού και των συνεργατών μας.
Παρά την πολύτιμη υποστήριξη από δημόσιους και ευρωπαϊκούς φορείς, όπως το πρόγραμμα Erasmus+ και το Ελληνογερμανικό Ίδρυμα Νεολαίας, το εγχείρημα μας παραμένει οικονομικά ευάλωτο, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στον εθελοντισμό και την προσωπική αφοσίωση των συντελεστών.
Για τον λόγο αυτό, είμαστε σε διαρκή αναζήτηση στρατηγικών συνεργασιών και χορηγιών, είτε από θεσμικούς φορείς πολιτισμού είτε από κοινωνικά ευαίσθητες επιχειρήσεις που αναγνωρίζουν τη σημασία τέτοιων πρωτοβουλιών για τη νέα γενιά και τη διαπολιτισμική συνύπαρξη.
Η μουσική ενώνει, αλλά για να συνεχίσει να το κάνει, χρειάζεται έμπρακτη στήριξη.